“زنان همشکل”
مهمترین ویژگی زنان در دوره پیشامدرن، همشکلی بود. یک نوع خاصیت تکرار شوندگی که الگویی تراز از زنانگی را بازنمایی میکرد. زنانی که همه خیاطی بلدند، همه در آشپزی سرآمد بودند، همه به نوعی مطیع زاده شده بودند. برای همه آنها هم پوشش یکسان تعریف میشد، چون آنچنان تفاوتی در سبک زندگیشان وجود نداشت.
در سریال سرگذشت ندیمه هم، شاهد این خاصیت تکرارشوندگی هستیم. زنانی که توسط حکومت مرکزی طبقهبندی شدهاند، در هر طبقه محکوم به یکشکل شدناند. که این یکشکلی، در نوع لباس آنها عینیت پیدا میکند.
در واقع، چیزی که حکومت سریال سرگذشت ندیمه با آن مشکل دارد، تکثر است. جمهوری خیالی گیلیاد، یک جمهوری مدرن است که با اصلیترین نمود تجدد زنان، یعنی تکثر و ناهمسانی میجنگد، تا به راحتی بر آنان حکومت کند.
آیا همشکلی زنان در سریال سرگذشت ندیمه، از جنس همشکلی زنان در دوره پیشامدرن است؟ آیا سرگذشت ندیمه با ما درمورد بازگشت به سنت حرف میزند و میتواند ادعا کند که زن پسامدرن را به نمایش کشیده و جهانش را نقد میکند؟
به نظر میرسد تفاوتی میان زن ندیمه و زن سنتی وجود دارد و آن اینکه، زن در سرگذشت ندیمه، همشکلی را در ظاهر تاب میآورد و در باطن هنوز همان زن متکثر و متنوع است در حالیکه در دوره پیشامدرن، زن اساسا تکثرنیافته بود و در یک نظام درونی، خود این همسانی را پذیرفته و اجرا میکرد.
او خود این حدود را بر خود اعمال کردهبود و جهانی که پیرامون زن سنتی قرار داشت جز این، شکل دیگری از زن متصور نبود. اما زن ندیمه همسانی و همشکلی را به محدودیت بر آزادی تفسیر میکند. چون لباس، ماموریتها و سبک زندگی اعمال شده بر او مغایر با درونیات اوست.
نکته دیگر اینکه اشتباه است اگر فکر کنیم همشکلی زنان تنها در دوره ماقبل تجدد اتفاق میافتد. همشکل کردن، یک ابزار متداول برای اعمال قدرت است. در جهان سرمایهداری نیز این ابزار در یکشکل کردن زنان در ابعاد جنسی مطرح میشود. در دنیای نو، به کرات شاهد زنانی هستیم که با عملهای زیبایی به نسخههایی تکثیرشده از یک الگوی ابژه جنسی تبدیل میشوند تا قدرت سرمایهداری به راحتی آنها را به سازوکار بازار وارد کند.
حالا این سوال مطرح میشود که: نظام سرمایهداری با آن همه شعار درباره آزادی، باز هم مدعی است برای زن آزادی میآورد؟ آینده زیست زنان در جهان سرمایهداری، چقدر به یک ویرانشهری که درآن زنان به خاطر آزادی عمل مردان به شکل عروسکهای همشکل درآمدند شبیه است؟
سرگذشت ندیمه را میتوان اینبار از اینسو هم دید..